4447 sayılı Kanun- 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNUNA GÖRE
506 sayılı Kanunun 60. maddesinde değişiklik yapan 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 8.9.1999 tarihinde, yaşlılık aylığından yararlanmanın genel koşulları yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, emeklilik yaşı olmaksızın kadının 20 yıl; erkeğin 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödeyerek emekli olabilmesi olanağına son verilmiş olup, daha önceden sistemde mevcut olan kadın için 50, erkek içinse 55 olan yaş sınırları ve prim ödeme gün sayıları arttırılmıştır[6]. Ayrıca 8.9.1999 tarihinden önce sigortalı olup henüz yaşlılık aylığına hak kazanamamış durumda bulunanlar için de 4447 sayılı Kanunun 17. maddesiyle 506 sayılı Kanuna eklenen Geçici 81. madde ile kademeli geçiş koşulları belirlenmiştir. Kademeli geçişe göre sigortalılar, sigortalılık süresi, yaş sınırı ve prim ödeme gün sayıları bakımından birbirinden farklı dokuz gruba ayrılmıştır. Buna göre;
- Sigortalılık süresi 17 (dahil) yıldan fazla 18 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 41 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 22 (dahil) yıldan fazla 23 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 45 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün (13 yıl 10 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 16 (dahil) yıldan fazla 17 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 43 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 21 (dahil) yıldan fazla 22 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 46 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 15 (dahil) yıldan fazla 16 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 45 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 20 (dahil) yıldan fazla 21 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 48 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 14 (dahil) yıldan fazla 15 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 47 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 19 (dahil) yıldan fazla 20 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 50 yaşını doldurmaları ve en az 5150 gün (14 yıl 3 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 13 (dahil) yıldan fazla 14 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 48 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 18 (dahil) yıldan fazla 19 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 51 yaşını doldurmaları ve en az 5300 gün (14 yıl 8 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 12 (dahil) yıldan fazla 13 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 49 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 17 (dahil) yıldan fazla 18 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 52 yaşını doldurmaları ve en az 5450 gün (15 yıl 1 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 11 (dahil) yıldan fazla 12 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 50 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 16 (dahil) yıldan fazla 17 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 53 yaşını doldurmaları ve en az 5600 gün (15 yıl 6 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 10 (dahil) yıldan fazla 11 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 51 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 15 (dahil) yıldan fazla 16 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 54 yaşını doldurmaları ve en az 5750 gün (15 yıl 11 ay 20 gün) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
- Sigortalılık süresi 10 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 52 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 15 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 56 yaşını doldurmaları ve en az 6000 gün (16 yıl 8 ay) prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanacaklardı.
Fazilet Partisi (FP), 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 34 maddesinin Anayasada yer alan hakkaniyet kurallarına, sosyal güvenlik kavramı amacına, sosyal hukuk devleti ilkesine ve eşitlik ilkesine aykırı bir şekilde emeklilik süresini uzattığı, prim oranlarını yükselttiği, maaş oranını düşürdüğü, maaş hesaplama sistemini sigortalının aleyhine değiştirdiğini ileri sürülerek Anayasaya aykırılık iddiasıyla 4 Kasım 1999 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurmuştur[7]. FP tarafından açılan iptal davası üzerine, Anayasa Mahkemesi, 23.2.2001 tarihinde 4447 sayılı Kanunun kademeli geçişi düzenleyen 17, 22, 26, 39 ve 44. maddelerinin (Dolayısıyla 506 sayılı Kanuna eklenen geçici 81. Maddenin B bendi ile C-b bendi) adil, makul, ölçülü olmadığını[8] ve her şeyden önce Anayasanın Hukuk Devleti ilkesini ihlal ettiğini gerekçe göstererek iptaline ve 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe girenler için kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşında emekliliği öngören maddenin ise iptal isteminin reddine karar vermiştir[9]. İptal kararından sonra 23.5.2002 tarihinde kabul edilen 4759 sayılı Kanunla geçici 81. madde yeniden düzenlenmiş ve 1.6.2002 tarihinde yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 4759 sayılı Kanun 9. Maddesine göre yayımı tarihinde yürürlüğe girmesine rağmen, kanun metninde, sigortalılık süresi açısından 23.5.2002 tarihi esas alınmıştır. Böylece eskiden geçiş dönemine başlangıç oluşturan 8.9.1999 tarihi yerine, 23.5.2002 tarihi geçmiş ve eski sigortalıların 2 yıl, 8 ay, 15 günlük bir avantajları olmuştur[10].
4759 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanunun geçici 81. maddesinin birinci fıkrasının B ve C-b bentlerinde yapılan değişiklikle 23.5. 2002 tarihi itibariyle belirlenecek olan sigortalılık sürelerine göre, sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları yeniden belirlenmiştir[11]. Buna göre, 23.5.2002 tarihinden itibaren erkek sigortalılar Tablo 1’de, kadın sigortalılar Tablo 2’de belirtilen kademeli geçiş koşullarını sağladıkları andan itibaren yaşlılık aylığı için başvuru yapabilirler (SSK Geçici m.81/B).
Tablo 1: Erkek Sigortalılar İçin 4759 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
23.5.2002’deki Doldurulmuş Sigortalılık Süresi |
Sigortalı İşe Giriş Tarihi |
Gerekli Sigortalılık Süresi |
Doldurulacak Yaş |
Ödenecek Prim Günü |
|
25 yıl ve daha fazla |
8.9.1974’den önce |
25 |
- |
5000 |
|
23 yıl (dahil)-25 yıldan az |
9.9.1976-23.5.1973 |
25 |
44 |
5000 |
|
21 yıl 6 ay (dahil)-23 yıldan az |
24.5.1979-23.11.1980 |
25 |
45 |
5075 |
|
20 yıl (dahil)-21 yıl 6 aydan az |
24.11.1980-23.5.1982 |
25 |
46 |
5075 |
|
18 yıl 6 ay (dahil)-20 yıldan az |
24.5.1982-23.11.1983 |
25 |
47 |
5150 |
|
17 yıl (dahil)-18 yıl 6 aydan az |
24.11.1983-23.5.1985 |
25 |
48 |
5225 |
|
15 yıl 6 ay (dahil)-17 yıldan az |
24.5.1985-23.11.1986 |
25 |
49 |
5300 |
|
14 yıl (dahil)-15 yıl 6 aydan az |
24.11.1986-23.5.1988 |
25 |
50 |
5375 |
|
12 yıl 6 ay (dahil)-14 yıldan az |
24.5.1988-23.11.1989 |
25 |
51 |
5450 |
|
11 yıl (dahil)-12 yıl 6 aydan az |
24.11.1989-23.5.1991 |
25 |
52 |
5525 |
|
9 yıl 6 ay (dahil)-11 yıldan az |
24.5.1991-23.11.1992 |
25 |
53 |
5600 |
|
8 yıl (dahil)-9 yıl 6 aydan az |
24.11.1992-23.5.1994 |
25 |
54 |
5675 |
|
6 yıl 6 ay (dahil)-8 yıldan az |
24.5.1994-23.11.1995 |
25 |
55 |
5750 |
|
5 yıl (dahil)-6 yıl 6 aydan az |
24.11.1995-23.5.1997 |
25 |
56 |
5825 |
|
3 yıl 6 ay (dahil)-5 yıldan az |
24.5.1997-23.11.1998 |
25 |
57 |
5900 |
|
2 yıl 8 ay 15 gün (dahil)- 3 yıl 6 aydan az |
24.11.1998-8.9.1999 |
25 |
58 |
5975 |
|
- |
-9.9.1999’dan sonra |
19 yıl 5 ay 10 gün |
60 |
7000 |
Kaynak: Ali Güzel-Ali Rıza Okur, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2002, s.305; A. Can Tuncay, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 10. Bası, Beta Ya.No:499, İstanbul, 2002, s.293.
Tablo 2: Kadın Sigortalılar İçin 4759 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
23.5.2002’deki Doldurulmuş Sigortalılık Süresi |
Sigortalı İşe Giriş Tarihi |
Gerekli Sigortalılık Süresi |
Doldurulacak Yaş |
Ödenecek Prim Günü |
|
20 yıl ve daha fazla |
8.9.1981 ve öncesi |
20 |
- |
5000 |
|
18 yıl (dahil)-20 yıldan az |
9.9.1981-23.5.1984 |
20 |
40 |
5000 |
|
17 yıl (dahil)-18 yıldan az |
24.5.1984-23.5.1985 |
20 |
41 |
5000 |
|
16 yıl (dahil)-17 yıldan az |
24.5.1985-23.5.1986 |
20 |
42 |
5075 |
|
15 yıl (dahil)-16 yıldan az |
24.5.1986-23.5.1987 |
20 |
43 |
5150 |
|
14 yıl (dahil)-15 yıldan az |
24.5.1987-23.5.1988 |
20 |
44 |
5225 |
|
13 yıl (dahil)-14 yıldan az |
24.5.1988-23.5.1989 |
20 |
45 |
5300 |
|
12 yıl (dahil)-13 yıldan az |
24.5.1989-23.5.1990 |
20 |
46 |
5375 |
|
11 yıl (dahil)-12 yıldan az |
24.5.1990-23.5.1991 |
20 |
47 |
5450 |
|
10 yıl (dahil)-11 yıldan az |
24.5.1991-23.5.1992 |
20 |
48 |
5525 |
|
9 yıl (dahil)-10 yıldan az |
24.5.1992-23.5.1993 |
20 |
49 |
5600 |
|
8 yıl (dahil)-9 yıldan az |
24.5.1993-23.5.1994 |
20 |
50 |
5675 |
|
7 yıl (dahil)-8 yıldan az |
24.5.1994-23.5.1995 |
20 |
51 |
5750 |
|
6 yıl (dahil)-7 yıldan az |
24.5.1995-23.5.1996 |
20 |
52 |
5825 |
|
5 yıl (dahil)-6 yıldan az |
24.5.1996-23.5.1997 |
20 |
53 |
5900 |
|
4 yıl (dahil)-5 yıldan az |
24.5.1997-23.5.1998 |
20 |
54 |
5975 |
|
3 yıl (dahil)-4 yıldan az |
24.5.1998-23.5.1999 |
20 |
55 |
5975 |
|
2 yıl 8 ay 15 gün (dahil)- 3 yıldan az |
24.5.1999-8.9.1999 |
20 |
56 |
5975 |
|
2 yıl 8 ay 15 günden az |
9.9.1999’dan sonra |
19 yıl 15 ay 10 gün |
58 |
7000 |
Kaynak: Güzel- Okur, s.306; Tuncay, s.293.
Kademeli geçişle ilgili olarak 4759 sayılı Kanun 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesinin C bendinde de değişiklik yapmıştır. Buna göre,
- 23.5.2002 tarihinde 15 yıllık sigortalılık süresini kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş ve 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunanlara istekleri halinde yaşlılık aylığı bağlanır (SSK Geçici Madde 81/C-a).
- 23.5.2002 tarihinde (a) bendinde öngörülen şartları yerine getiremeyenlerden bu şartları;
- 24.5.2002 ile 23.5.2005 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 52, erkek ise 56 yaşını doldurmuş olmaları,
- 24.5.2005 ile 23.5.2008 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 54, erkek ise 57 yaşını doldurmuş olmaları,
- 24.5.2008 ile 23.5.2011 tarihleri arasında yerine getirenler kadın ise 56, erkek ise 58 yaşını doldurmuş olmaları,
- 24.5.2011 tarihinden sonra yerine getiren kadınlar 58, 24.5.2011 ile 23.5.2014 tarihleri arasında yerine getiren erkekler 59 yaşını doldurmuş olmaları,
- 24.5.2014 tarihinden sonra yerine getiren erkekler 60 yaşını doldurmuş olmaları şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler (SSK Geçici Madde 81/C-b).
- 5434 SAYILI TC. EMEKLİ SANDIĞI KANUNUNA GÖRE
- Emekli Sandığı iştirakçilerine emekli aylığı bağlanması için aranan koşullarda değişiklik yapan 4447 sayılı Kanun ile 5434 sayılı Kanuna eklenen Geçici 205 ve 206. madde ile kademeli geçiş koşulları belirlenmiştir. Kademeli geçişe göre 8.9.1999 tarihi itibariyle kadın iştirakçiler 20, erkek iştirakçiler 25 fiili hizmet yılını doldurmaları koşuluyla istekleri halinde emeklilik aylığına hak kazanırlar. İstekleri üzerine emekli aylığı bağlanabilmesi için diğer iştirakçilerin 8.9.1999 tarihi itibariyle kadın ise 20, erkek ise 25 fiili hizmet süresini tamamlamak koşuluyla, Tablo 3’de görüldüğü gibi hizmet sürelerine göre belirli bir yaşı doldurmaları gerekmektedir[12].
Tablo 3: Kadın ve Erkek İştirakçiler İçin 4447 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
8.9.1999 Tarihi İtibariyle Emeklilik Hizmet Sürelerini Doldurmaları Bakımından |
Kadın |
Erkek |
|
2 yıldan az kalanlar |
38 |
43 |
|
3 yıldan az kalanlar |
41 |
45 |
|
4 yıldan az kalanlar |
43 |
46 |
|
5 yıldan az kalanlar |
45 |
48 |
|
6 yıldan az kalanlar |
47 |
50 |
|
7 yıldan az kalanlar |
48 |
51 |
|
8 yıldan az kalanlar |
49 |
52 |
|
9 yıldan az kalanlar |
50 |
53 |
|
10 yıldan az kalanlar |
51 |
54 |
|
10 yıldan fazla kalanlar |
52 |
56 |
Kaynak: Güzel- Okur, s.420-421.
5434 sayılı Kanunun 32. maddesi gereğince, fiili hizmet sürelerine zam yapılanların söz konusu yaş hadlerinden; eklenilen bu sürenin üç yıldan çok olmamak üzere yarısı indirilecektir. 5434 sayılı Kanunun 39. maddelerinin e ve f fıkraları kapsamına girenler açısından da söz konusu yaş hadleri geçerlidir. Ancak bu iştirakçilere, söz konusu yaş hadleri yanında, 25 fiili hizmet yılını doldurduklarında emekli aylığı bağlanır (Geçici Madde 205). Yine 8.9.1999 tarihi itibariyle fiili hizmet süreleri 8 yıl ve daha fazla olan iştirakçiler, 61 yaşını doldurmaları nedeniyle istekleri üzerine veya kurumlarınca yaş haddinden re’sen emekliye ayrıldıklarında fiili hizmet süreleri 10 yılı doldurmuş olmak koşuluyla emekli aylığına hak kazanacaklardır (Geçici Madde 206).
4 Kasım 1999 tarihinde FP tarafından açılan iptal davası üzerine, Anayasa Mahkemesi 506 sayılı Kanunun Geçici 81. maddesine ilişkin iptal gerekçelerine yollama yaparak 5434 sayılı Kanunun 205. maddesinin hakları saklı tutan birinci fıkrasının ilk cümlesi ile “kanunun yürürlüğe irdiği tarihte emeklilik hizmet süresin doldurmaya 2 yıldan az kalan iştirakçilerden kadınların 38 yaşını ve 20 hizmet yılını, erkeklerin ise 43 yaşını ve 25 fiili hizmet süresini tamamlamaları durumunda” aylık alabileceklerini düzenleyen (a) bendi dışındaki bentlerle, II ve III. fıkra hükümlerini iptal etmiştir. İptal kararından sonra 23.5.2002 tarihinde kabul edilen 4759 sayılı Kanunla Geçici 205 ve 206. madde yeniden düzenlenmiş ve 1.6.2002 tarihinde yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 4759 sayılı Kanun 9. Maddesine göre yayımı tarihinde yürürlüğe girmesine rağmen, kanun metninde, memurluk süresi açısından 23.5.2002 tarihi esas alınmıştır.
4759 sayılı Kanunla 5434 sayılı Kanunun Geçici 205. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde bir değişiklik yapmamış, (b-j) bentlerinde ise geçiş sürecini yeniden düzenlemiştir. bir değişiklik yapmamıştır. Söz konusu değişikliklerle 23.5.2002 tarihi itibariyle belirlenecek olan memurluk sürelerine göre, iştirakçilerin emeklilik aylığına hak kazanma koşulları yeniden belirlenmiştir[13]. Buna göre, 23.5.2002 tarihinden itibaren erkek iştirakçiler Tablo 4’de, kadın iştirakçiler ise Tablo 5’de belirtilen kademeli geçiş koşullarını sağladıkları andan itibaren emeklilik aylığı için başvuru yapabilirler (SSK Geçici m.205).
Tablo 4: Erkek İştirakçiler İçin 4759 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
Memurluğa Giriş Tarihi |
23.5.2002’deki Memurluk Süresi |
23.5.2002’de 20 yılı doldurmak için kalan süre |
23.2.2002’de aranan çalışma süresi |
Doldurulacak Yaş |
|
8.9.1974’dan önce |
27 yıl 8 ay 15 gün |
- |
25’den fazla |
- |
|
9.9.1974-8.9.1976 |
25 yıl 8 ay 15 gün- 27 yıl 8 ay 15 gün arası |
- |
- |
43 |
|
23.5.1977-23.5.1979 |
23-25 yıl arası |
2 yıldan az |
25 |
44 |
|
24.5.1979-23.11.1980 |
23-21 yıl 6 ay arası |
2 yıl- 3 yıl 6 ay arası |
25 |
45 |
|
24.11.1980-23.5.1982 |
21 yıl 6 ay- 20 yıl arası |
3 yıl 6 ay-5 yıl arası |
25 |
46 |
|
24.5.1982-23.11.1983 |
18 yıl 6 ay-20 yıl arası |
5 yıl-6 yıl 6 ay arası |
25 |
47 |
|
24.11.1983-23.5.1985 |
17yıl-18 yıl 6 ay arası |
6 yıl 6 ay-8 yıl arası |
25 |
48 |
|
24.5.1985-23.11.1986 |
15 yıl 6 ay-17 yıl arası |
8 yıl-9 yıl 6 ay arası |
25 |
49 |
|
24.11.1986-23.5.1988 |
14 yıl-15 yıl 6 ay arası |
9 yıl 6 ay-11 yıl arası |
25 |
50 |
|
24.5.1988-23.11.1989 |
12 yıl 6 ay-14 yıl arası |
11 yıl-12 yıl 6 ay arası |
25 |
51 |
|
24.11.1989-23.5.1991 |
11 yıl-12 yıl 6 ay arası |
12 yıl 6 ay-14 yıl arası |
25 |
52 |
|
24.5.1991-23.11.1992 |
9 yıl 6 ay-11 yıl arası |
14 yıl-15 yıl 6 ay arası |
25 |
53 |
|
24.11.1992-23.5.1994 |
8 yıl-9 yıl 6 ay arası |
15 yıl 6 ay-17 yıl arası |
25 |
54 |
|
24.5.1994-23.11.1995 |
6 yıl 6 ay-8 yıl arası |
17 yıl-18 yıl 6 ay arası |
25 |
55 |
|
24.11.1995-23.5.1997 |
5 yıl-6 yıl 6 ay arası |
18 yıl 6 ay-20 yıl arası |
25 |
56 |
|
24.5.1997-23.11.1998 |
3 yıl 6 ay-5 yıl arası |
20 yıl-21 yıl 6 ay arası |
25 |
57 |
|
24.11.1998-23.5.1999 |
2 yıl 8 ay 15 gün- 3 yıl 6 ay arası |
21 yıl 6 ay-22 yıl arası |
25 |
58 |
|
9.9.1999’dan sonra |
2 yıl 8 ay 15 günden az |
22 yıldan fazla |
25 |
60 |
Kaynak: Güzel-Okur, s.424.
Tablo 5: Kadın İştirakçiler İçin 4759 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
Memurluğa Giriş Tarihi |
23.5.2002’deki Memurluk Süresi |
23.5.2002’de 20 yılı doldurmak için kalan süre |
23.2.2002’de aranan çalışma süresi |
Doldurulacak Yaş |
|
8.9.1979’dan önce |
22 yıl 8 ay 15 günden fazla |
- |
- |
- |
|
8.9.1979-8.9.1981 |
22 yıl 8 ay 15 gün-20 yıl |
- |
- |
38 |
|
9.9.1981-23.5.1984 |
20 yıl 8 ay 15 gün-18 yıl |
2 yıldan az |
20 |
40 |
|
24.5.1984-23.5.1985 |
17-18 yıl arası |
2-3 yıl arası |
20 |
41 |
|
24.5.1985-23.5.1986 |
16-17 yıl arası |
3-4 yıl arası |
20 |
42 |
|
24.5.1986-23.5.1987 |
15-16 yıl arası |
4-5 yıl arası |
20 |
43 |
|
24.5.1987-23.5.1988 |
14-15 yıl arası |
5-6 yıl arası |
20 |
44 |
|
24.5.1988-23.5.1989 |
13-14 yıl arası |
6-7 yıl arası |
20 |
45 |
|
24.5.1989-23.5.1990 |
12-13 yıl arası |
7-8 yıl arası |
20 |
46 |
|
24.5.1990-23.5.1991 |
11-12 yıl arası |
8-9 yıl arası |
20 |
47 |
|
24.5.1991-23.5.1992 |
10-11 yıl arası |
9-10 yıl arası |
20 |
48 |
|
24.5.1992-23.5.1993 |
9-10 yıl arası |
10-11 yıl arası |
20 |
49 |
|
24.5.1993-23.5.1994 |
8-9 yıl arası |
11-12 yıl arası |
20 |
50 |
|
24.5.1994-23.5.1995 |
7-8 yıl arası |
12-13 yıl arası |
20 |
51 |
|
24.5.1995-23.5.1996 |
6-7 yıl arası |
13-14 yıl arası |
20 |
52 |
|
24.5.1996-23.5.1997 |
5-6 yıl arası |
14-15 yıl arası |
20 |
53 |
|
24.5.1997-23.5.1998 |
4-5 yıl arası |
15-16 yıl arası |
20 |
54 |
|
24.5.1998-23.5.1999 |
3-4 yıl arası |
16-17 yıl arası |
20 |
55 |
|
24.5.1999-8.9.1999 |
4759 sayılı Kanunda bu dilime ilişkin hüküm yoktur. |
- |
- |
- |
|
9.9.1999’dan sonra |
- |
- |
25 |
58 |
Kaynak: Güzel-Okur, s.423.
- 1479 SAYILI BAĞ-KUR KANUNUNA GÖRE
Bağ-Kur sigortalılarına yaşlılık aylığı bağlanması için aranan koşullar ile yaşlılık aylığının hesap edilmesinde değişiklik öngören 4447 sayılı Kanun ile 1479 sayılı Kanuna eklenen Geçici 10. madde ile kademeli geçiş koşulları belirlenmiştir. Buna göre, 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 8.9.1999 tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre, söz konusu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi izleyen aybaşı (1.10.1999) itibariyle yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazananlar ile yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmalarına iki tam yıl veya daha az kalan sigortalıların, eski hükümlere göre tam veya kısmi yaşlılık aylığı talep hakları saklı tutulmuştur[14].
1479 sayılı Kanun açısından kademeli geçiş koşulları tam aylık ve kısmi aylık açısından ayrı ayrı belirlenmiştir. Tam aylık açısından; istek halinde yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için diğer sigortalıların 8.9.1999 tarihini izleyen aybaşı itibariyle kadın ise 20, erkek ise 25 tam yıl prim ödeme süresinin dolması ve Tablo 6’da görüldüğü gibi belirlenen yaşı doldurmaları gerekmektedir.
Tablo 6: Kadın ve Erkek Sigortalılar İçin 4447 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
8.9.1999 Tarihi İtibariyle Prim Ödeme Süresinin Dolması İçin Kalan Süre |
Kadın |
Erkek |
|
2 tam yıldan fazla, 3 tam yıl veya daha az kalan |
41 |
45 |
|
3 tam yıldan fazla, 4 tam yıl veya daha az kalan |
43 |
46 |
|
4 tam yıldan fazla, 5 tam yıl veya daha az kalan |
45 |
48 |
|
5 tam yıldan fazla, 6 tam yıl veya daha az kalan |
47 |
50 |
|
6 tam yıldan fazla, 7 tam yıl veya daha az kalan |
48 |
51 |
|
7 tam yıldan fazla, 8 tam yıl veya daha az kalan |
49 |
52 |
|
8 tam yıldan fazla, 9 tam yıl veya daha az kalan |
50 |
53 |
|
9 tam yıldan fazla, 10 tam yıl veya daha az kalan |
51 |
54 |
|
10 tam yıldan fazla kalan |
52 |
56 |
Kaynak: Güzel- Okur, s.496-497.
Kısmi aylık açısından; 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 8.9.1999 tarihinden önce sigortalı olanlardan 15 tam yıl prim ödeme süresi ile kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurma koşulunu 1.10.2001’den önce dolduranlar istedikleri zaman yaşlılık aylığına hak kazanacaklardır. 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi izleyen aybaşından itibaren,
- 2 tam yıldan fazla, 4 tam yıl veya daha az süre içinde gerçekleştiren kadınlar 51, erkekler 56 yaşını doldurunca (1.10.2001-1.10.2003 arasında),
- 4 tam yıldan fazla, 6 tam yıl veya daha az süre içinde gerçekleştiren kadınlar 52, erkekler 56 yaşını doldurunca (2.10.2003-1.10.2005 arasında),
- 6 tam yıldan fazla, 8 tam yıl veya daha az süre içinde gerçekleştiren kadınlar 53, erkekler 57 yaşını doldurunca (2.10.2005-1.10.2007 arasında),
- 8 tam yıldan fazla, 10 tam yıl veya daha az süre içinde gerçekleştiren kadınlar 54, erkekler 57 yaşını doldurunca (2.10.2007-1.10.2009 arasında) ve
- 10 tam yıldan sonra gerçekleştiren kadınlar 56, erkekler 58 yaşını doldurunca ve talepte bulununca yaşlılık aylığına hak kazanacaklardır[15].
4447 sayılı Kanun 1479 sayılı Bağ-Kur Kanununda tam aylık açısından öngörülen yaş sınırını 58-60’a, sigortalılık ve prim ödeme süresini 25 yıla, kısmi aylık açısından da öngörülen yaş sınırını 60-62’ye, sigortalılık ve pirim ödeme süresini de 15 yıla çıkarmıştır.
4 Kasım 1999 tarihinde FP tarafından açılan iptal davası üzerine, Anayasa Mahkemesi 4447 sayılı Kanunla değişik 1479 sayılı Kanunun yaşlılık aylığı koşullarını ağırlaştıran düzenleme ile geçiş dönemini düzenleyen Geçici 10. maddesinin hakları saklı tutan 1. fıkrasını ve kısmi aylıkla ilgili geçiş hükümlerini Anayasaya aykırı bulmamıştır. Ancak Anayasa Mahkemesi, 8.9.1999 tarihinde Bağ-Kur sigortalısı olanlardan emekliliklerine 2-10 yıldan fazla kalan kadınlarla, erkeklerin durumunu düzenleyen 2. fıkrasını 506 ve 5434 sayılı Kanun hükümlerinin iptaline ilişkin aynı gerekçeyle Anayasaya aykırı bularak iptal etmiştir. İptal kararından sonra 23.5.2002 tarihinde kabul edilen 4759 sayılı Kanunla 1479 sayılı Kanunun iptal edilen Geçici 10/II. Maddesindeki 9 kademeli geçiş hükümleri yerine kadınlar için 16, erkekler için 15 kademeden oluşan bir düzenleme getirilmiş ve .6.2002 tarihinde yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. Bağ-Kurlular açısından 506 sayılı ve 5434 sayılı Kanunlardan farklı olarak 23.5.2002 tarihi yerine, 1.6.2002 tarihi esas alınmıştır. Buna göre, 1.6.2002 tarihinden itibaren kadın ve erkek Bağ-Kurlular Tablo 7’de belirtilen kademeli geçiş koşullarını sağladıkları andan itibaren yaşlılık aylığı için başvuru yapabilirler (Bağ-Kur Kanunu Geçici m.10/II).
Tablo 7: Kadın ve Erkek Sigortalılar İçin 4759 Sayılı Kanunla Getirilen Kademeli Geçiş Koşuları
|
Kadın Sigortalıların 20 yılı tamamlamaları için kalan süre |
Erkek Sigortalıların 25 yılı tamamlamaları için kalan süre |
Prim Ödeme Süresi |
Doldurulacak Yaş |
||
|
Kadın |
Erkek |
Kadın |
Erkek |
||
|
2 yıl veya daha az |
2 yıl veya daha az |
20 |
25 |
40 |
44 |
|
2-3 yıl arası |
2 yıl-3 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
41 |
45 |
|
3-4 yıl arası |
3 yıl 6 ay-5 yıl arası |
20 |
25 |
42 |
46 |
|
4-5 yıl arası |
5 yıl-6 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
43 |
47 |
|
5-6 yıl arası |
6 yıl 6 ay-8 yıl arası |
20 |
25 |
44 |
48 |
|
6-7 yıl arası |
8 yıl-9 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
45 |
49 |
|
7-8 yıl arası |
9 yıl 6 ay-11 yıl arası |
20 |
25 |
46 |
50 |
|
8-9 yıl arası |
11 yıl-12 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
47 |
51 |
|
9-10 yıl arası |
12 yıl 6 ay-14 yıl arası |
20 |
25 |
48 |
52 |
|
10-11 yıl arası |
14 yıl-15 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
49 |
53 |
|
11-12 yıl arası |
17 yıl-18 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
51 |
55 |
|
13-14 yıl arası |
18 yıl 6 ay-20 yıl arası |
20 |
25 |
52 |
56 |
|
14-15 yıl arası |
20 yıl-21 yıl 6 ay arası |
20 |
25 |
53 |
57 |
|
15-16 yıl arası |
21 yıl 6 ay-22 yıl arası |
20 |
25 |
54 |
58 |
|
16-17 yıl arası |
22 yıldan fazla |
20 |
25 |
55 |
60 |
|
17 yıldan fazla |
20 |
58 |
|||
|
8.9.1999’dan sonra |
20 |
25 |
58 |
60 |
|
Kaynak: Güzel- Okur, s.499.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
GÜZEL Ali-OKUR Ali Rıza, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2002, s.304.
KİRACI Arzdar, “Çalışanların Emekliliği İçin TBMM Başkanlığı’na Sunulan ve Sosyal Güvenlik Sisteminin İptal Edilen Maddeleri...”, http://www.insanveemek.com/kademeli8.
htm (15.04.2003).
ŞAKAR Müjdat, Sosyal Sigortalar Uygulaması, Yenilenmiş 6. Baskı, Beta Ya.No:1257, İstanbul, 2002.
İşsizlik Sigortası Yasası’na İptal Davaları..., http://www.belgenet.com/arsiv/sskdava01.html (15.04.2003).
İşsizlik Yasasına İptal..., http://www.belgenet.com/arsiv/k4447iptal.html (15.04.2003).
İşsizlik Yasasına İptal..., http://www.belgenet.com/yasa/iptal/k4447-1.html (15.04.2003).
4447 Sayılı Kanun, R.G., T.8.9.1999, S.23810.
4759 Sayılı Kanun, R.G., T.1.6.2002, s.24772.
4447 Sayılı Kanunu İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı, R.G, T.23.11.2001, S.24592.
[1] Kamuoyunda “İşsizlik Sigortası Kanunu” olarak bilinen 4447 sayılı Kanunun uzun adı, “İşsizlik Sigortası Kanunu (Sosyal Sigortalar Kanunu, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu, Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu ile İş Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi ve Bu Kanunlara Ek ve Geçici Maddeler Eklenmesi, İşsizlik Sigortası Kurulması, Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun İki Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması ile Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun)’dur. R.G., T.8.9.1999, S.23810.
[2] R.G., T.29.7.1964, 30.7.1964, 31.7.1964 ve 1.8.1964, S.11766-11779.
[3] R.G., T.17.6.1949, S.7235.
[4] Kısaca Bağ-Kur Kanunu olarak adlandırılan 1479 sayılı Kanunun uzun adı, “Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu”dur. R.G., T.14.9.1971, S.13956.
[5] 4759 sayılı Kanunun uzun adı, “Sosyal Sigortalar, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar, Emekli Sandığı Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu ile Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunlarının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”dur. R.G., T.01.06.2002, S.24772.
[6] Müjdat Şakar, Sosyal Sigortalar Uygulaması, Yenilenmiş 6. Baskı, Beta Ya.No:1257, İstanbul, 2002, s.198.
[7] İşsizlik Sigortası Yasası’na İptal Davaları..., http://www.belgenet.com/arsiv/sskdava01.html (15.04.2003), s.1-20; İşsizlik Yasasına İptal..., http://www.belgenet.com/arsiv/k4447iptal.html (15.04.2003), s.1-2.
[8] Geçişler hassas olmadığı, süreleri aynı diğer koşulları değişik olan kişileri aynı yaş haddine tabi tuttuğu ya da tüm koşulları aynı sadece sigortalılık süresi farklı olan kişileri farklı yaş haddine bağlı tuttuğu için 4447 sayılı Kanunun kademeli geçişi öngören maddeleri makul, adil ve ölçülü bulunmamıştır. Arzdar Kiracı, “Çalışanların Emekliliği İçin TBMM Başkanlığı’na Sunulan ve Sosyal Güvenlik Sisteminin İptal Edilen Maddeleri...”, http://www.insanveemek.com/kademeli8.htm (15.04.2003), s.1-4.
[9] Anayasa Mahkemesinin iptale ilişkin gerekçeli kararı 23 Kasım 2001’de Resmi Gazete’de (R.G, T.23.11.2001, S.24592) yayımlanmış ve iptal kararının 6 ay sonra yürürlüğe gireceği belirtilmiştir. İşsizlik Yasasına İptal..., http://www.belgenet.com/yasa/iptal/k4447-1.html (15.04.2003), s.1-36.
[10] Ali Güzel-Ali Rıza Okur, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2002, s.304.
[11] Şakar, s.206; Güzel-Okur, s.304.
[12] Güzel-Okur, s.420-421.
[13] Şakar, s.206; Güzel-Okur, s.304.
[14] Güzel-Okur, s.496.
[15] Güzel-Okur, s.497.